Astronomiyə

🔭 Qoyaş sistemı bik küp kük cisemnərennən tora, alarnıñ hərberse ğələm xoreografiyəsendə unikal rol uynıy. Planetalar, iyərçennər həm asteroidlar tartu köçe belən üz urınında torıp Qoyaş tirəli əylənələr. Waqıt-waqıt bu əylənələr Ay totılu kebek qızıqlı küreneşlər barlıqqa kiterep tezelələr. Şul mizgeldə Cirneñ küləgəse Ayğa töşə. Ay Cir belən Qoyaş arasında uzsa həm waqıtlıça anıñ yaqtılığın qaplasa, bu fenomen Qoyaş totılu dip atala. Fənni tikşerenülər həm xalıqara xezməttəşlek öçen Xalıqara ğələm stansiyəse kebek iyərçennər planetabız tirəli əylənələr.

Qoyaş sistemı – solar system

kük ciseme – celestial object

iyərçen – satellite

yasalma iyərçen – artificial satellite

tartu köçe – gravity force

(tirəli) əylənü – to orbit

əylənə – orbit

Ay totılu – lunar eclipse

Qoyaş totılu – solar eclipse

Xalıqara ğələm stansiyəse – International Space Station (ISS)

Qoyaş sistemabız tışında qoyrıqlı yoldızlar kebek moğcizalar küktə yalqınlı qoyrıqlar belən ağıla, həm Kiyek qaz yulı galaktikasında milliardlağan yoldızlar yəşi. Timerqazıq yoldızı navigasiya öçen qullanıla, ə Cidegən, Köyəntə həm İlək yoldızları tönge kükne yoldızlı yaqtılığı belən bizilər. Bu kük cisemnəren küzətü yaqtılıqnı añlawdan qara upqınnar həm waqiğa ofığı kebek serle küreneşlərgə qədər ğələm turında qimmətle məğlümat birə.

qoyrıqlı yoldız – comet ☄️

Kiyek qaz yulı – Milky Way

Timerqazıq yoldızı, Qotıp yoldız – the North star

Cidegən yoldız, Çümeç yoldız – the Great Bear

Köyəntə yoldız – Orion

İlək yoldız – Pleiades

küzətü – to observe

qara upqın – black hole

waqiğa ofığı – event horizon

yaqtılıq tizlege – speed of light

Texnologiyə qazanışları bezneñ ğələmne küzətü mömkinleklərebezne üzgərtte. Tikşerenülərne dəwam itep bez ğələmebez həm andağı üz urınıbız turında belemebezne tirənəytəbez.

🪐 Bonus: planetalarnıñ tarixi Tatar isemnəre:

Su yoldız (or Keçe Çulpan) – Mercury

Çulpan – Venus

Qızıl yoldız (or Ut Yoldız) – Mars

Ağaç yoldız – Jupiter

Topraq (tufraq) yoldız – Saturn