Saq-soq bəyete

One of Tatar folk art's most ancient examples is about two twins. They were cursed, turned into fantastic birds, and doomed to eternal separation. Here is the text in the original with the translation of key phrases. 

The text and the picture are taken from Əydə Online. Compared with my usual posts, my job with this one was solely transliterating and translating the key phrases into English. It would offer those who already know Tatar well a reading practice in Latin script.

Mədrəsələrdə kitap kiştəse,

Saq belən Soqnıñ bəyeten işetəse.

Mədrəsələrdə pıyala işek,

Saq belən Soqnıñ bəyeten işet.

Ənkəy orıştı timer uq öçen,

Ənkəy orıştı bigrək yuq öçen.

Cimnər taşıydır qoşlar basudan,

Ənkəy qarğadı bezne açudan.

Samawar quydı, çəylər eçerde,

Eçep betergəç, qarğap oçırdı.

Yaña tuñımnı botaq yırtqandır,

Ğömrem betkəngə, nəfsem tartqandır.

Ətkəy qaldırdı, öydə torsın, dip,

Ənkəy qarğadı, Saq-Soq bulsın, dip.

Qıybla yağınnan cillər isəder,

Bezneñ rizıqnı ənkəy kisəder.

Bardıq urmanğa, cıydıq qarlığan,

Bez yətimnərne ənkəy qarğağan.

Töşkənder bezgə ənkəy qarğışı,

Üzebez tuğançı təqdir yazmışı.

mədrəsə – an educational institution in which secondary and religious education was given

kitap kiştəse – bookshelf

orıştı timer uq öçen – scolded for an iron arrow

bigrək yuq öçen – for nothing

cimnər taşıydır qoşlar basudan – birds bring food from the field

qarğadı – cursed

yaña tuñımnı botaq yırtqandır – my new fur coat was torn on a branch

ğömrem betkəngə, nəfsem tartqandır – I, apparently, had a desire when my life was ending

Qıybla yağınnan cillər isəder,.. – winds blow from the side of Qibla

rizıqnı kisəder – deprives of food

yatim – an orphan

töşkənder qarğışı – a curse came down

təqdir yazmışı – predetermined fate

Ənkəy qarğağaç, Saq-Soq buldıq bez,

Bu dönyalardan ğibrət aldıq bez.

Su buylarında bik küp yördek bez.

Saq-Soq bulğaç, dönya gizdek bez.

Çıqtıq basuğa uraq urırğa,

Xoday yazğandır şulay bulırğa.

Kistem par narat yaña ızbağa,

İke küzemnən qanlı yəş ağa.

Su buylarında bala ürdəklər,

İskə töşkəndə özelə üzəklər.

Aqlı külməkne tuya kimədem,

Ğəziz ənkəmne tuya kürmədem.

Ber yıl tulğançı qaytam, dip yördem,

Ber yıl tulğaç, ömetemne özdem.

Urınıbız urman, ikebez tuğan,​

Qawışu yuq bezgə, ənkəy qarğağan.

Öygən kibənne cillər tarata,

Qawışabız digəç, xəzer tañ ata.

Qoyaş çıqqanda, qan tula küzgə,

Qıyamət könsez qawışu yuq bezgə.

ğibrət aldıq – learned a lesson​

dönya gizdek – traveled the world

çıqtıq basuğa uraq urırğa – went out to the field to harvest

kistem par narat yaña ızbağa – cut down two pine trees for a new house

qanlı yəş ağa – bloody tears flow

iskə töşkəndə özelə üzəklər – when I remember, my heart breaks

tuya (tuyğançı) kimədem – I did not wear enough

ömetemne özdem – I lost hope

qawışu yuq bezgə – we won't meet

öygən kibənne cillər tarata – winds spreads the haystack

xəzer tañ ata – it is dawn

qan tula küzgə – eyes fill with blood

Qıyamət könsez (köne citkənçe) – before Judgement day

Bardım urmanğa, kistem par qayın,

Ğəziz ənkəmne sağınam kön sayın.

Mamıq eşləpə alıp qaytığız,

Ənkəyne kürgəç, səlam əytegez.

Yañğır yawadır, ənkəy, başıma,

Yılap kildek bez ənkəy qarşına.

Ənkəy yılıydır, nik qarğadım, dip,

Saq-Soq yörider, xarap buldıq, dip.

Bardıq urmanğa, ciləklər peşkəç,

Ənkəy yılıydır, isenə töşkəç.

Qara qarlığaç, sarı sanduğaç,

Ənkəy, yılama, üzeñ qarğağaç.

Bolay buldıq bez: qarğış tədbire.

Yılama, ənkəy, — xoday təqdire.

Qalğan kiyemne alıp quyarsıñ,

İseñə töşkəç, alıp isnərseñ.

Bik küp yılasañ, kitapqa qara,

Bezne sağınsañ, Saq-Soqqa qara.

Kitap uqırsıñ, ğibrət alırsıñ,

Qoşlar ütkəndə qarap qalırsıñ.

İmezgən sötkə, ənkəy, örsənə,

Qıyamət köndə bəxil bulsana.

Ğəziz ənkəyem, ber süz əytəyem,

Bəxillek birsəñ, öygə qaytayım.

mamıq eşləpə alıp qaytığız – bring a cotton hat​

xarap buldıq – we got into trouble

qara qarlığaç, sarı sanduğaç – black swallow, yellow nightingale

tədbir – precaution

xoday təqdire – god's plan

alıp isnərseñ – you will smell

imezgən sötkə örsənə – blow on breast milk

Qıyamət köndə bəxil bulsana. – may you be forgiven on Judgement Day.

bəxillek birsəñ, öygə qaytayım – if you forgive me, I will come home

Mamıq eşləpəm cilgə oçırdım,

İke balamnı qarğap oçırdım.

Mendem botaqqa, qaradım yaq-yaqqa,

İke balamnı qarğadım yuqqa.

Cəygən cəyməmneñ qaldı yartısı,

İke balamnıñ qalmadı berse.

Moñlı moñlansın, zarlı sarğaysın,

Balañ oçırdıñ, kemgə yılarsıñ.

qaradım yaq-yaqqa – looked from side to side

yuqqa – in vain

cəymə  – blanket

zarlı sarğaysın – may the sorrowful one grieve

Mədrəsə-məsced, pıyala işek,

Saq belən Soqnıñ bəyeten işet.

Töşkənder bezgə ənkəy qarğışı,

Anadan tuğaç, təqdir yazmışı.

İdel buyında diñgez qamışı,

Qara urmanda Saq-Soq tawışı.

Sarı külməgem hiç tə kimədem,

Öydən çıqqanda, saw bul, dimədem.

Cəy könnərendə sayrıy sanduğaç,

Ənkəy, yılama, üzeñ qarğağaç.

Yaqtı dönyanı kürmi qalabız,

Qarğadı bezne ğəziz anabız.

Ətkəy qaldırğaç, öydə qaldıq bez,

Ənkəy qarğağaç, Saq-Soq buldıq bez.

Yoqığa kitkəç, ber töş kürdek bez,

Cəy könnərendə yalğız yördek bez.

Su buylarında balalı ürdək,

İsemə töşkəç, özeləder üzək.

Altı yəşlərdə bergə yördek bez,

Cide yəşlərdə Saq-Soq buldıq bez.

İşeğaldında ciktem par qarat,

Ənkəy qarğağaç, yaraldı qanat.

Bardım urmanğa, sayrıy sanduğaç,

Huşlarım kitte, ezləp bulmağaç.

Küz yəşləremneñ qaldı yartısı,

İke balamnıñ qalmadı berse.

Ənkəy, toqmaçnı üzeñ küp itteñ,

Ətkəy qaytqançı, bezne yuq itteñ.

Ətkəmez qaldı bezneñ məçettə,

Bez tilmerəbez ikebez çittə.

Yəşel putamnı urıy belmədem,

Öydən çıqqanda, saw bul, dimədem.

Ənkəy, ker yudıñ sunıñ buyında.

Saq-Soq bulır dip yuqtır uyıñda.

Bardım urmanğa, bastım balanğa,

Balam qıçqıra qara urmanda.

İşeğaldımda imən duğası,

Ətkəy, yılama – ənkəy doğası.

Elekke könne ikəw uynadıq,

Ənkəy qarğar dip, bez uylamadıq.

Ənkəy qarğadı, ətkəy, beldeñme?!

Turıñnan oçtıq, ətkəy, kürdeñme?!

məsced (məçet) – mosque

ğəziz anabız – our dear mother

yaraldı qanat – wings have grown

huşlarım kitte – forces left me

tilmerəbez ikebez çittə – the two of us suffer in foreign lands

yəşel putamnı urıy belmədem – could not tie my green belt

ker yudıñ – did the laundry

bastım balanğa – stepped on viburnum

imən – oak

turıñnan oçtıq – flew before you